در دنیای امروز که بسیاری از مردم به دنبال راه‌های طبیعی‌تر و سالم‌تر برای تغذیه هستند، شکر قهوه‌ای به‌عنوان یکی از جایگزین‌های سالم‌تر شکر سفید، جایگاه ویژه‌ای در سبد غذایی بسیاری از خانواده‌ها پیدا کرده است. این نوع شکر، علاوه بر طعم دل‌نشین، خواص تغذیه‌ای قابل توجهی دارد که در منابع مختلف طب سنتی نیز به آن اشاره شده است.
در این مقاله قصد داریم نگاهی دقیق‌تر به خواص شکر قهوه‌ای از منظر طب سنتی بیندازیم و نقش آن را در حفظ توازن مزاج و ارتقاء سلامت بررسی کنیم.
معرفی کوتاه شکر قهوه‌ای
شکر قهوه‌ای، نوعی شیرین‌کننده طبیعی است که از نیشکر یا چغندر قند به‌دست می‌آید و برخلاف شکر سفید، در فرآیند تولید آن ملاس طبیعی (عصاره قند) از بین نمی‌رود. همین باقی ماندن ملاس، به شکر قهوه‌ای رنگ تیره‌تر، بافت نرم‌تر و طعمی خاص و کاراملی می‌دهد.
این شکر به‌طور معمول حاوی مقدار اندکی مواد معدنی همچون کلسیم، پتاسیم، منیزیم و آهن است که از ملاس به آن منتقل می‌شود. هرچند مقدار این مواد زیاد نیست، اما باعث می‌شود شکر قهوه‌ای نسبت به شکر سفید از ارزش تغذیه‌ای بالاتری برخوردار باشد.
تفاوت شکر قهوه‌ای با شکر سفید
تفاوت اصلی میان شکر قهوه‌ای و شکر سفید، در میزان تصفیه و فرآوری آن‌هاست. شکر سفید به‌طور کامل تصفیه شده و فاقد هرگونه ملاس طبیعی است، در حالی که شکر قهوه‌ای، یا اصلاً تصفیه نمی‌شود یا ملاس از دست‌رفته دوباره به آن افزوده می‌شود.
این تفاوت نه‌تنها بر طعم و ظاهر این دو نوع شکر تأثیر می‌گذارد، بلکه بر تأثیر آن‌ها بر بدن نیز اثرگذار است.
از دیدگاه طب سنتی، شکر سفید به‌دلیل فرآوری زیاد، طبع سرد و خشک‌تری دارد و می‌تواند در درازمدت به تضعیف سیستم گوارش و اعصاب کمک کند؛ در حالی که شکر قهوه‌ای با طبعی گرم‌تر و طبیعی‌تر، برای بدن متعادل‌تر و کم‌عارضه‌تر شناخته می‌شود.
اهمیت نگاه طب سنتی به شیرین‌کننده‌ها
در طب سنتی ایران، نوع ماده غذایی، طبع آن و تأثیرش بر مزاج بدن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. شیرین‌کننده‌ها نیز از این قاعده مستثنا نیستند. بسیاری از اطبای سنتی بر این باورند که مصرف بی‌رویه شیرینی‌های مصنوعی و تصفیه‌شده، باعث اختلال در کارکرد کبد، معده و حتی مغز می‌شود.
در مقابل، استفاده از شیرین‌کننده‌های طبیعی با طبع گرم و تر – مانند عسل، شیره انگور و شکر قهوه‌ای – در مقادیر مناسب، می‌تواند به تقویت بدن، افزایش نشاط و حفظ تعادل مزاجی کمک کند.
به همین دلیل، شکر قهوه‌ای در برخی متون طب سنتی جایگاهی ویژه یافته و مصرف آن به‌عنوان یک شیرین‌کننده ملایم و مفید توصیه شده است؛ به‌ویژه برای افرادی که دچار ضعف عمومی، یبوست یا سردی مزاج هستند.
شکر قهوه‌ای چیست؟
ترکیب و ویژگی‌های ظاهری
شکر قهوه‌ای نوعی شکر طبیعی است که رنگ آن از قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای تیره متغیر بوده و معمولاً بافتی مرطوب‌تر و نرم‌تر از شکر سفید دارد. رنگ و عطر خاص این شکر، ناشی از باقی ماندن «ملاس» (عصاره طبیعی حاصل از نیشکر یا چغندر قند) در ترکیب آن است.
برخلاف شکر سفید که به‌صورت دانه‌های بلوری و کاملاً سفید دیده می‌شود، شکر قهوه‌ای حالتی دانه‌دانه اما پوشیده از لایه‌ای نازک از ملاس دارد که به آن ظاهری جذاب و عطر کاراملی خاصی می‌بخشد.
این نوع شکر از نظر طعم، شیرینی ملایم‌تری دارد و حس گرمی بیشتری در دهان ایجاد می‌کند که برای برخی از غذاها و دسرهای سنتی و طبیعی، گزینه‌ای دلپذیرتر محسوب می‌شود.
روش تولید
شکر قهوه‌ای از دو طریق اصلی تولید می‌شود:
شکر قهوه‌ای طبیعی: در این روش، نیشکر یا چغندر قند تحت عملیات حداقلی فرآوری قرار می‌گیرد و ملاس طبیعی آن حذف نمی‌شود. این نوع شکر، ارزش غذایی بالاتری دارد و از نگاه طب سنتی، سالم‌تر و مقوی‌تر است.
شکر قهوه‌ای فرآوری‌شده: در این نوع، ابتدا شکر سفید به‌طور کامل تصفیه می‌شود، سپس مقدار مشخصی ملاس به آن افزوده می‌گردد تا رنگ، طعم و عطر شکر قهوه‌ای به آن داده شود. گرچه این شکر از نظر ظاهری مشابه نوع طبیعی است، اما ارزش غذایی آن پایین‌تر بوده و در طب سنتی جایگاه کمتری دارد.
مقایسه با شکر سفید از نظر فرآوری و مواد مغذی
از منظر علمی و تغذیه‌ای، تفاوت اصلی بین شکر قهوه‌ای و شکر سفید در میزان تصفیه، ملاس باقی‌مانده و مقدار ریزمغذی‌های موجود است. شکر سفید تقریباً به‌طور کامل از ملاس و مواد معدنی پاکسازی می‌شود و تنها شامل قند خالص است، در حالی که شکر قهوه‌ای حاوی مقادیر اندکی از مواد معدنی مانند:
کلسیم
پتاسیم
آهن
منیزیم
همین حضور ملاس و ریزمغذی‌ها باعث می‌شود شکر قهوه‌ای طبعی گرم‌تر، اثر ملایم‌تر بر قند خون، و ویژگی‌های تغذیه‌ای مفیدتری داشته باشد.
از دیدگاه طب سنتی نیز، شکر سفید به‌دلیل سردی مزاج، ضعف در تغذیه و احتمال ایجاد اخلاط مضر، کمتر توصیه می‌شود؛ در حالی که شکر قهوه‌ای به‌عنوان یک شیرین‌کننده با طبع معتدل‌تر، برای استفاده روزانه (در حد تعادل) قابل قبول‌تر است.
جایگاه شکر قهوه‌ای در طب سنتی
نظر کلی طب سنتی درباره مصرف شیرینی‌ها
در طب سنتی ایران، مصرف مواد غذایی شیرین جایگاه ویژه‌ای دارد اما همواره بر میزان، نوع و مزاج شیرینی تأکید شده است. شیرینی‌ها اگر به‌درستی انتخاب و مصرف شوند، می‌توانند نقش مؤثری در تقویت بدن، افزایش انرژی، و حتی بهبود روحیه داشته باشند. با این حال، زیاده‌روی در مصرف شیرینی‌های مصنوعی، فرآوری‌شده یا دارای طبع ناسازگار، ممکن است به بروز مشکلاتی مانند سوءهاضمه، تولید بلغم و ضعف قوا منجر شود.
از دیدگاه حکمایی همچون ابن‌سینا، زکریای رازی و حکیم جرجانی، مواد شیرین باید طبیعی، با طبع گرم و تر و فاقد افزودنی‌های شیمیایی باشند تا با مزاج بیشتر افراد سازگار بوده و به سلامت عمومی کمک کنند.
مزاج شکر قهوه‌ای
از دیدگاه طب سنتی، شکر قهوه‌ای به‌علت وجود ملاس و کمتر بودن میزان فرآوری، دارای مزاج گرم و تر ملایم است. این ویژگی آن را برای افرادی با مزاج سرد، خشک یا دچار ضعف عمومی، مناسب‌تر می‌سازد.
در مقایسه با شکر سفید که اغلب طبعی سرد و خشک دارد و مصرف مداوم آن می‌تواند به تضعیف قوای بدنی، افسردگی، و ایجاد اختلالات گوارشی منجر شود، شکر قهوه‌ای اثر ملایم‌تر و سازگارتری با مزاج طبیعی انسان دارد.
مزاج گرم و تر این شکر به‌ویژه در فصل‌های سرد سال و برای افرادی با علائم سردی مزاج، مثل رنگ‌پریدگی، خستگی مزمن، یا مشکلات مفصلی، می‌تواند مفید باشد.
توصیه‌های اطبای سنتی درباره مصرف شکر قهوه‌ای
بسیاری از اطبای طب سنتی بر این باورند که شکر قهوه‌ای، در صورت مصرف متعادل، می‌تواند جایگزینی مناسب برای شکر سفید باشد. برخی از توصیه‌های رایج عبارت‌اند از:
مصرف در حد اعتدال: شکر قهوه‌ای اگرچه طبیعی‌تر و گرم‌تر از شکر سفید است، اما همچنان نوعی قند ساده است و نباید در مصرف آن افراط کرد.
ترکیب با داروهای گیاهی: در برخی نسخه‌های طب سنتی، برای اصلاح طعم یا تقویت اثر داروهای گیاهی، از مقدار کمی شکر قهوه‌ای استفاده می‌شود، به‌ویژه در ترکیب با دمنوش‌هایی مانند بابونه، سنبل‌الطیب یا آویشن.
مناسب برای مزاج‌های سرد و خشک: به‌دلیل مزاج گرم، شکر قهوه‌ای می‌تواند در رفع علائمی مانند یبوست، نفخ، بی‌حالی یا بی‌خوابی در افراد با مزاج سرد، کمک‌کننده باشد.
جایگزین در تهیه خوراکی‌های سنتی: توصیه می‌شود در تهیه حلوا، شربت‌های گیاهی، و غذاهای سنتی، به‌جای شکر سفید از شکر قهوه‌ای استفاده شود تا هم طعم بهتر و هم ارزش تغذیه‌ای بالاتری حاصل شود.
مهم‌ترین خواص شکر قهوه‌ای در طب سنتی
شکر قهوه‌ای، به‌عنوان یکی از شیرین‌کننده‌های طبیعی با مزاج گرم و تر، در طب سنتی ایران جایگاه درمانی و تقویتی ویژه‌ای دارد. در ادامه با مهم‌ترین خواص آن از نگاه حکمای طب سنتی آشنا می‌شویم:
✅ تقویت عمومی بدن
شکر قهوه‌ای به‌دلیل داشتن ملاس طبیعی و مقادیری از ریزمغذی‌ها، برای افزایش قوت بدنی و بهبود عملکرد اندام‌ها مفید است. اطبای سنتی آن را برای افراد دچار ضعف مزاج، خستگی مزمن یا دوران نقاهت تجویز می‌کردند. مصرف به‌اندازه‌ی آن همراه با غذا یا دمنوش، به بدن انرژی مداوم و غیرتحریکی می‌دهد.
✅ کمک به هضم غذا
شکر قهوه‌ای با طبیعت گرم و تر خود می‌تواند معده‌های سرد و ضعیف را تقویت کرده و به روند طبیعی هضم غذا کمک کند. در طب سنتی توصیه می‌شود برای رفع نفخ، سنگینی معده یا کندی هضم، از مقدار کمی شکر قهوه‌ای در کنار گیاهانی چون زیره یا نعناع استفاده شود.
✅ افزایش انرژی طبیعی
برخلاف قندهای مصنوعی که انرژی زودگذر و تحریک‌کننده تولید می‌کنند، شکر قهوه‌ای انرژی پایدارتر و سازگارتر با بدن فراهم می‌کند. همین ویژگی باعث شده که برای رفع کسالت، بی‌حالی و کاهش تمرکز ذهنی، به‌ویژه در افراد با طبع سرد، توصیه شود.
✅ ملین طبیعی برای رفع یبوست
یبوست یکی از اختلالات شایع در طب سنتی است که اغلب ناشی از خشکی مزاج یا ضعف قوه دافعه روده‌هاست. شکر قهوه‌ای با خاصیت ملین ملایم و طبیعی خود، می‌تواند به روان‌سازی مدفوع کمک کرده و در درمان یبوست‌های سرد و مزمن مؤثر باشد. مصرف آن همراه با آب گرم یا شیره انگور در صبح ناشتا از نسخه‌های رایج سنتی است.
✅ بهبود گردش خون
گرمی معتدل شکر قهوه‌ای باعث افزایش حرارت غریزی بدن و کمک به گردش بهتر خون می‌شود. اطبای سنتی آن را برای افرادی که دچار سردی دست‌وپا، رنگ‌پریدگی یا ضعف گردش خون هستند، توصیه می‌کنند. به‌ویژه در فصل زمستان، مصرف خوراکی‌هایی با پایه شکر قهوه‌ای می‌تواند بدن را گرم و فعال نگاه دارد.
✅ مفید برای سرفه‌های خشک و گلودرد (در ترکیب با دمنوش‌ها)
یکی از کاربردهای سنتی و مؤثر شکر قهوه‌ای، تسکین سرفه‌های خشک و گلودرد است. هنگامی که در کنار دمنوش‌هایی چون ختمی، پنیرک یا شیرین‌بیان استفاده شود، خاصیت نرم‌کنندگی و ضدالتهابی آن تقویت می‌گردد. همچنین مصرف آن با آب جوش به‌عنوان «شربت ساده» برای نرم‌کردن گلو و باز کردن صدا، مورد توجه حکما بوده است.
مقایسه خواص شکر قهوه‌ای و شکر سفید در طب سنتی
در طب سنتی ایران، انتخاب نوع شیرین‌کننده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هرچند هر دو نوع شکر – سفید و قهوه‌ای – از نیشکر یا چغندر قند تهیه می‌شوند، اما تفاوت‌های چشم‌گیری در مزاج، اثرات و ارزش غذایی آن‌ها وجود دارد. در ادامه به بررسی دقیق این تفاوت‌ها از دیدگاه حکمای طب سنتی می‌پردازیم.
🔴 اثرات شکر سفید بر مزاج و سلامت
شکر سفید حاصل فرآوری شدید و حذف کامل ملاس (شیره طبیعی نیشکر) است. از دیدگاه طب سنتی، این فرآیند نه تنها بسیاری از خواص تغذیه‌ای را از بین می‌برد، بلکه بر مزاج شکر نیز تأثیر منفی می‌گذارد.
مزاج شکر سفید عموماً سرد و خشک در نظر گرفته می‌شود؛ این ویژگی می‌تواند باعث تضعیف حرارت غریزی، کاهش انرژی و تشدید اختلالات ناشی از سردی در بدن شود.
مصرف زیاد شکر سفید ممکن است باعث ضعف گوارش، نفخ، تولید بلغم، سردی اندام‌ها، و حتی افسردگی در مزاج‌های حساس شود.
در بسیاری از متون سنتی، شکر سفید به‌عنوان یک ماده‌ی شیرین‌کننده‌ی بی‌روح و بی‌خاصیت توصیف شده که تنها خاصیت شیرینی را به همراه دارد، نه تقویت یا درمان.
🟢 برتری‌های شکر قهوه‌ای
در مقابل، شکر قهوه‌ای که دارای ملاس طبیعی و فرآوری کمتر است، از دیدگاه طب سنتی خواص درمانی و تقویتی بیشتری دارد:
مزاج گرم و تر ملایم دارد که با مزاج اغلب افراد ایرانی سازگارتر است.
به دلیل دارا بودن باقی‌مانده‌هایی از مواد معدنی طبیعی، اثرات ملایم تقویتی بر کبد، معده و اعصاب دارد.
برخلاف شکر سفید، حالت انرژی‌بخش و تقویت‌کننده‌ای دارد و کمتر موجب اختلالات گوارشی یا بلغم‌آوری می‌شود.
ملایم‌تر با طبع و مفید برای اخلاط به شمار می‌آید و در ترکیب با دمنوش‌های سنتی عملکرد بسیار بهتری دارد.
✅ توصیه به جایگزینی در طب سنتی
اطبای طب سنتی همواره بر استفاده از شیرین‌کننده‌های طبیعی با کمترین میزان فرآوری تأکید داشته‌اند. در همین راستا:
شکر قهوه‌ای گزینه‌ای توصیه‌شده برای جایگزینی شکر سفید در خوراکی‌ها، نوشیدنی‌ها و حتی نسخه‌های درمانی گیاهی است.
به‌ویژه برای کودکانی که مزاج لطیف‌تری دارند، و سالمندانی که به ضعف قوا و سردی دچارند، استفاده از شکر قهوه‌ای بسیار مناسب‌تر است.
حتی در تهیه حلواها، مرباها، شربت‌ها و شیرینی‌های سنتی، استفاده از شکر قهوه‌ای، علاوه بر طعم بهتر، اثرات مفیدتری بر بدن دارد.
موارد استفاده از شکر قهوه‌ای در نسخه‌های سنتی
در منابع طب سنتی، استفاده از مواد غذایی نه تنها برای تغذیه بلکه برای تقویت قوای بدنی و کمک به درمان بیماری‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد. شکر قهوه‌ای به دلیل مزاج گرم و تر و خواص تقویتی‌اش، یکی از شیرین‌کننده‌های محبوب در نسخه‌های سنتی به‌شمار می‌رود. در ادامه با کاربردهای رایج آن در طب ایرانی آشنا می‌شویم:
🍵 همراه با دمنوش‌ها
یکی از رایج‌ترین کاربردهای شکر قهوه‌ای، استفاده از آن به‌عنوان شیرین‌کننده‌ی دمنوش‌های گیاهی است. برخلاف شکر سفید که طبع سردی دارد و ممکن است خواص دمنوش‌ها را کاهش دهد، شکر قهوه‌ای به‌دلیل گرمی ملایم خود، هم‌افزایی مناسبی با گیاهان دارویی دارد.
از جمله دمنوش‌هایی که اغلب با شکر قهوه‌ای مصرف می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
گل گاوزبان: برای تقویت اعصاب و باز کردن رنگ چهره
آویشن: جهت تسکین سرفه و تقویت سیستم تنفسی
زنجبیل: برای افزایش گرمای بدن، بهبود گردش خون و رفع سرماخوردگی
بابونه: برای آرام‌سازی معده و اعصاب
ترکیب شکر قهوه‌ای با این گیاهان، علاوه بر بهبود طعم، به جذب بهتر خواص دارویی آن‌ها نیز کمک می‌کند.
🧉 در تهیه شربت‌های سنتی و مقوی
شکر قهوه‌ای در تهیه شربت‌های سنتی نیز کاربرد فراوان دارد. از جمله این شربت‌ها می‌توان به:
شربت عرق نعناع با شکر قهوه‌ای: برای تقویت معده و رفع نفخ
شربت خاکشیر: برای پاکسازی معده و رفع یبوست
شربت سکنجبین طبیعی: برای تعدیل حرارت بدن و تقویت کبد
شربت آبلیمو با شکر قهوه‌ای: برای دفع سودا و بلغم و رفع عطش در فصول گرم
این شربت‌ها اغلب در فصول خاص سال، یا در دوره‌هایی که بدن نیاز به تقویت یا پاکسازی دارد، تجویز می‌شوند و استفاده از شکر قهوه‌ای در آن‌ها به‌عنوان گزینه‌ای سالم‌تر و سازگارتر با مزاج توصیه می‌گردد.
🌿 در ترکیب با داروهای گیاهی
در برخی نسخه‌های ترکیبی، برای کمک به جذب بهتر داروها یا بهبود طعم آن‌ها، از شکر قهوه‌ای استفاده می‌شود. این ماده می‌تواند نقش حامل یا مصلح را در ترکیبات گیاهی ایفا کند.
برای مثال:
در نسخه‌های تقویت‌کننده قلب یا مغز، گاهی شکر قهوه‌ای همراه با داروهای عطسه‌آور یا مفرحات مصرف می‌شود.
در داروهای مسهل یا ملین، به‌ویژه برای کودکان یا سالمندان، افزودن شکر قهوه‌ای باعث ملایم‌تر شدن اثر دارو و جلوگیری از دل‌پیچه می‌شود.
در تهیه حب‌ها و معجون‌های سنتی (مانند معجون زنیان، حب هلیله یا مربای آمله)، از شکر قهوه‌ای برای پیوند دادن اجزای ترکیب و افزایش خاصیت نگهداری استفاده می‌شود.
هشدارها و نکات مهم در مصرف شکر قهوه‌ای
هرچند شکر قهوه‌ای از نظر طب سنتی نسبت به شکر سفید گزینه‌ای سالم‌تر و مفیدتر است، اما افراط در مصرف آن یا استفاده در شرایط خاص می‌تواند باعث بروز مشکلاتی شود. در این بخش، به نکاتی کلیدی درباره احتیاط‌ها و هشدارهای مرتبط با مصرف شکر قهوه‌ای می‌پردازیم:
⚖️ میزان مجاز مصرف از دیدگاه طب سنتی
در طب سنتی، هیچ شیرین‌کننده‌ای—even طبیعی‌ترین نوع آن—نباید به صورت مداوم و بی‌رویه مصرف شود. شکر قهوه‌ای نیز از این قاعده مستثنی نیست.
مصرف روزانه‌ی متعادل (حدود یک تا دو قاشق غذاخوری برای افراد سالم) معمولاً قابل قبول است، به‌ویژه اگر همراه با غذا یا دمنوش‌های دارویی باشد.
اطبا بر این باورند که مصرف مکرر شیرینی‌ها—even طبیعی—ممکن است باعث سستی معده، ضعف اشتها و تجمع رطوبت و بلغم در بدن شود، به‌ویژه اگر با تحرک کم همراه باشد.
🧬 پرهیز برای افراد دارای مزاج خاص
طب سنتی بدن انسان‌ها را از نظر طبع به چهار دسته اصلی (گرم، سرد، خشک، تر) تقسیم می‌کند. بر اساس این تقسیم‌بندی:
افراد با مزاج بسیار گرم (مثلاً افرادی که دچار جوش، بی‌خوابی، خشکی دهان و تپش قلب هستند) باید در مصرف شکر قهوه‌ای احتیاط کنند، زیرا ممکن است موجب تحریک بیشتر گرمی بدن و افزایش التهاب شود.
بیماران دیابتی یا مستعد قند خون بالا نیز باید شکر قهوه‌ای را با احتیاط مصرف کنند. گرچه برخی تصور می‌کنند شکر قهوه‌ای برای دیابت بی‌ضرر است، اما از نظر سنتی و علمی هر نوع شیرینی باید با ملاحظه مصرف شود.
در دوران تب، سرماخوردگی‌های حاد یا اختلالات کبدی نیز مصرف شکر (هر نوع) بهتر است محدود شود تا فرآیند طبیعی پاکسازی بدن مختل نگردد.
⚠️ تداخل احتمالی با برخی داروهای گیاهی
در برخی موارد، شکر قهوه‌ای ممکن است اثر برخی داروهای گیاهی را تضعیف یا تشدید کند:
در داروهای قابض یا سردمزاج (مثل اسطوخودوس، بنفشه، تخم گشنیز)، افزودن شکر قهوه‌ای گاهی باعث کاهش اثر سردکنندگی می‌شود؛ این ممکن است مفید یا مضر باشد، بسته به نیاز بدن.
در نسخه‌هایی که برای خشکی بیش‌ازحد تجویز می‌شوند، شکر قهوه‌ای می‌تواند به نرم شدن و اثرگذاری بهتر کمک کند، اما در ترکیب‌های خاصی ممکن است تعادل دارو را بر هم بزند.
لذا توصیه می‌شود در هنگام مصرف داروهای گیاهی به صورت درمانی و جدی، با پزشک طب سنتی مشورت شود و از مصرف سرخود شیرین‌کننده‌ها—even طبیعی‌ها—پرهیز گردد.
نتیجه‌گیری
شکر قهوه‌ای از دیدگاه طب سنتی یک شیرین‌کننده‌ی طبیعی و نسبتاً سالم‌تر نسبت به شکر سفید به‌شمار می‌رود. این ماده‌ی قهوه‌ای‌رنگ، علاوه بر طعم دلپذیر، دارای مزاج گرم و تر است و در نسخه‌های طب سنتی برای تقویت عمومی بدن، کمک به هضم غذا، افزایش انرژی، رفع یبوست، بهبود گردش خون و تسکین سرفه‌های خشک توصیه شده است.
با توجه به ویژگی‌های حفظ‌شده‌ی معدنی و عدم تصفیه‌ی شدید، شکر قهوه‌ای جایگزین مناسبی برای شکر سفید در بسیاری از کاربردهای خانگی و درمانی است، به‌ویژه در دمنوش‌ها، شربت‌های گیاهی و ترکیبات دارویی ملایم.
با این حال، آن‌چه در طب سنتی همواره مورد تأکید قرار گرفته، اصل اعتدال است. حتی مفیدترین مواد، اگر بیش از اندازه مصرف شوند، می‌توانند مضر واقع شوند. بنابراین توصیه می‌شود که مصرف شکر قهوه‌ای نیز هوشمندانه، متعادل و متناسب با مزاج هر فرد باشد و در صورت داشتن بیماری زمینه‌ای، با مشورت کارشناس طب سنتی انجام گیرد.
